فارس مدنیت راسیستلری و ایستعمارچ

فارس مدنیت راسیستلری و ایستعمارچیلاری نین "پان ترکیسم، پان عربیسم و پان ایسلامیسم" حئکایتلری

کئچمیشده فارس مدنیت راسیستلری نین گؤروشلرینی گؤتور قوی ائدرکن خالق آراسینداکی یایقین سؤزو خاطیرلاتمیشدیق، او دا بو: "چاغریجیسی گولوم اولانین---- باشینا کۆلوم اولار"[i].

اۆسته کی سؤز و دئییم اؤز میللی منلیگی و کیملیگیدن آزقینلاشمیش و فارس ایستعمارچیلیق مفکوره سینه تاپینمیش احمد کسروی، حسین کاظیمزاده (ایرانشهر)، سیدحسن تقی زاده، تقی ارانی و بو اۆسته کی ذات اقدسلری فارسچیلیق مفکوره سی باخیمیندان ایزله گن و تعقیب ائدن، آنجاق میللی کیملیک باخیمیندان فارس ائتنیکینه باغلی اولمایان شخصلره (منوچهر مرتضوی، علی زرینه باف، سیدجواد طباطبایی، داریوش پیرنیاکان و ...) وئریله جک بیر ائتیکئت یوخسا مدال ساییلدیغی نی دا خاطیرلاتمیشدیق. بو ذاتلار فارس قوروم و تشکیلاتلارینا خیدمت ائتدیکلری بیر یانا قالسین، آذربایجان خالقی نین میللی کیملیگی و منلیگینی ده فارس ایستعمارچیلیق مفکوره سینده یوخ ائتمک ایسترلر. فارس مدنیت راسیستلری هله ده فارس دیلینی یاخشی یازابیلمدیکلرینه باخمایاراق فارس ایستعمارچیلیغی آچیسیندان فارس ایستعمار قووه لرینه خوش خدمتلیک ائتمگه چالیشار[ii]. او سیرادا بئلنچی فارس مدنیت راسیستلرینی قویروقلاماقدا ال آیاق تانیمایان کاظم آذری سیسی ایمضاسی ایله سیدحیدر بیاتین یازیسینا مناسبت بیلدیرن ذاتین یازیسی نی دا نقد ائتمگه چالیشمیشدیق [iii].

فارس ایستعمارچیلیق ادبیاتیندا نقد و تنقید یایقین (رایج) اولمادیغی اوچون کاظم آذری سیسی یازیما مناسبت بیلدیرمک یئرینه، بو قلم صاحیبینی "پان ترکیست" دامغاسی ایله سوسدورماغا چالیشمیش. یئری گلمیشکن ایتیهامنامه نین بیر پاراقرافینی گؤتور قوی ائتمگه چالیشاق، اوخویوروق:

" ... بخاطر اينكه افنديم ايشيق سونمز را از حال هواي قرن نوزدهمي آگاه كنم همين قدر كافي است كه بداند قرن نوزدهم قرن جعل‌ها و سر برآوردن هويت‌هاي كاذب پان تركسيم، پان عربيسم و پان اسلاميسم بود. اروپائي‌ها تخم اين هويت‌هاي جعلي را در قرن نوزدهم كاشتند و محصول‌اش را در اوائل قرن ييستم همزمان با جنگ جهاني اول با موفقيت برداشت كردند"[iv].

کاظم آذری سیسی اوسته منیم آدرسیمه سیرالادیغی تهمتلر منیم یازیما یازیلاجاق جاواب دئییل،[v] "پان" مقوله سی اوزره فارس ایستعمار ادبیاتیندا یاییلمیش خزعبلات داستلانلاری و فارس ایستعمارچیلیغی نین خالق اجتماعیتینی تحمیق ائتمک چابالارینی بیر آرایا توپلاما سوپورگه چیلیگی ساییلار[vi]. دئمک، کاظم آذری سیسی آدلی ذات پان عربیسم، پان اسلامیسم و پان ترکسیم مقوله لرینی آوروپالیلارا نسبت وئرمزدن اؤنجه "آوروپادا "پان" مقوله سی نین تاریخینه اینمه لی و بو مقوله نین هانکی اساسدا و هارادان باشلامیش و هارالاردا ایز بوراقدیغینا داییر اوخوجولارا بیلگی و معلومات وئرمه لی ایمیش. ترس دورومدا اؤز وقتینی داها آرتیق تلف ائتمز ایمیش. یئری گلمیشکن "پان" مقوله سی نین قیساجا دا اولسا، تاریخینه دئیینمگه چالیشاق.

بیرینجی یول "پان"[vii] حرکتی اورتاچاغدا (در قرون وسطا) "پان ژئرمانیسم (آلمان دیل و مدنیتینه باغلی اولان توپلوملار)" باشلیغی آلتیندا اورتایا آتیلمیش. پان ژئرمانیسمدن منظور آلمان دیلی و مدنیتینه منسوب اولموش توپلوملارین، لاتین و فرانسه دیل و مدنیتلری نین اتکی و تأثیر داییرسیندن چیخماقلاری و آلمان دیل و مدنیتی اطرافیندا بیر مملکتده بیر بایراق آلتیندا اؤز گلجکلرینه حاکیم اولمالاری منظور اولموش[viii]. بو حرکت (پان ژئرمانیسم) او زامانکی چوخلو آلمان بگلری نین شخصی چیخار و منفعتلرینه اویقون گؤرونمدیگی اوچون آلمان بگلیکلری بو حرکتی دستکلمه یه رک "پان ژئرمانیسم" آخینی اؤزونو دوغروتمامیش. آلماندا مارتین لوتئر (Martin Luther)، ایسوئچ-ده هولدریش چیوینقلی (Huldrych Zwingli) و یوهانئس کالوین (Johannes Calvin) آدلی آلمان دیللی کئشیشلری نین کیلیسانی رئفورما زورلامالاری آوروپادا مذهبی سرحدلرین چکیلمه سینه (1517 - 1648)، بونون آردینجا پیرویس (Preuss) و هابسبورگ (Habsburg) شاهلیغی (اؤتریش ایمپراتورلوغو) آراسیندا شیلیسلیش (schleslich) اوغروندا ساواشا یول آچمیش.[ix] بو ساواشین سونوچ و نتیجه سی پان ژئرمانیسم حرکتینه ایکینجی داها ساغالماز ضربه ایندیرمیش[x]. فرانسه بورژوازی انقلابیندان (1789) سونرا فرانسه ایستعمارچیلیغی، ناپلئون بناپارت باشدا اولماقلا قونشو قودرتلر علیهینه ائتلاف ساوشلاری آچدیغی آرتیق آوروپا تاریخی ایله ایلگله ننلر اوچون بللی اولموش. ناپلئونون آلمان دؤلتلرینه 1806 اینجی ایلین یولی آییندا روم ایمپراتورلوغونا قارشی قویمالاری دورومدا اونلارا کونفئدراسیون بیر آلمان دؤلتی یاراتما ایمکانی تانییاجاغینی تکلیف ائتمه سی[xi] روم ایمپراتورلوغونون بؤلگه ده تکلنمه سینه یول آچمیش. بئله لیکله 1806 اینجی ایلین آقوست آییندا روم ایمپراتورو Kaiser Franz .II حاکیمتدن واز کئچمک زوروندا قالاراق روم ایمپراتورلوغو اؤزلوگونده داغیلارکن ناپلئونون آلمان دؤلتلرینه کونفئدراسیون تکلیفی ده اؤزونو دوغروتمایاراق پان ژئرمانیسم اومود و آرزوسو دا ایفلاسا اوغرامیش[xii].

اوسته گؤروندوگو کیمی فارس مدنیت راسیستلری و فارس ایستعمارچیلاری نین "پان" مقوله سینی اون دوقوزونجو یوز ایلده کی آوروپا دؤلتلرینه نسبت وئرمکلری تاریخی گئرچکلیکلر ایله اوست اوسته دوشمز. دئمک، پان مقوله سی هر هانکی توچلوملارین یوخسا بیر جغرافی آدی باشلیغی آلتیندا اولان توپلوملارین اورتاق چیخارلاری و منافعی و یوخسا اونلاری تحمیق ائتمک اوچون فرموله اولموش گؤروش ساییلار. آمریکادا قیطاسینداکی پان آخینلاری گؤز آردی ائدیلرسه، تاریخده ایکینجی "پان" آخینی "پان ایسلاویسم" ساییلار.

فرانسه بورژوازی اینقلابیندان (1789) سونرا باشقا آوروپا ممکلتلرینده اولدوغو کیمی روسیه چارلیغیندا دا میللی بیلینج گلیشمک اوزره ایمیش. کئچمیشده عثمانلیلار قارشیسیندا، قیریم آداسیندا، روسلارین یئنیلمه سی (شیکست یئمه سی) ایقتیصادی باخیمدان روسیه نی زور دورومدا قویاراق بو مسئله روسلاری بالکانلاری اله کئچیرمک و عثمانلیلاری سیخیشدیراراق بؤلگه-دن چیخارماق اوچون دوشوندورورموش. بئله لیکله روسیه توپلومو آراسیندا اؤزللیکله نیظامیلر و اوخوموش کسیم آراسیندا پان ایسلاویسم آخین و مفکوره سی اؤزونه یئر آچماغا باشلامیش ایمیش. یازیلدیغی قایناقلارا گؤره ادبیات ماراقلیسی اولان روسیه داخیلی ایشلر ناظیریPjotr walujew ده پان ایسلاویستلر سیراسیندا یئر آلیرمیش[xiii]. باشقا یاندان ایسلاو خالقلاری نین غرب دؤولتلری طرفیندن کیچیمسنمه لری (حیقارت اولمالاری) و عثمانلی ایمپراتورلوغونون آلتیندا یاشامالاری بو خالقلارین قورتولوشونو دونیا گؤروشو آچیسیندان روس میللیتچیلیگینه باغلامیش ایمیش[xiv]. بئله لیکله بالکانلارداکی اسلاو خالقلاری آراسیندا میللی اویانیش باشلارکن اونلارین میللی مسئله لری بیر سیرا روسیه ده کی روس میللیتچی کسیمی نی ده اؤزونه جلب ائتمه گه باشلامیش ایمیش. اونلارین آراسیندا ژئنرال چئرنیایئو ده یئر آلیرمیش. 1876 اینجی ایل سئربلر عثمانلیلارا قارشین اؤز مملکتلرینده ساواش آچارکن (اعلان ائدرکن) چئرنیایئو ده 4000 روس کؤنوللوسو ایله عثمانلی قوشونلارینا قارشین دؤیوشمک اوچون سئربیستانا یولا دوشموش[xv]. چئرنیایئو بو ساواشدا بیر کؤنوللو عسکر دئییل، اؤزونو سئرب ساواشچیلاری نین باشچیسی کیمی گؤسترمگه چالیشیرمیش. چئرنیایئوین سئربلره بو یاناشیمی و داورانیشی ایسه یئرلی سئرب ساواشچیلاری نین خوشونا گلمیرمیش. سونوچ و نتیجه اولاراق چئرنیایئوا سئربیستاندا داها آرتیق قالمایاراق روسیه چارلیغینا گئری دؤنموش، سونراکی ایللر اورتا آسیادا تورک خالقلارینا قارشین روس ایمپئریاسی نین یاییلماسیندا باشاریق گؤستریرمیش. دئمک، روسیه میللیتچیلری نین یانلیش داورانیشلاری پان ایسلاویسم دونیا گؤروشونون سؤنمه سینه و یوخلوغا اوغراماسینا یول آچمیش[xvi].

بیلیندیگی کیمی 19 اونجو یوز ایلده آوروپا ایستعمارچی دؤلتلری او جمله دن روسیه، هلند، بؤیوک بریتانیا و فرانسه چوخلو ایسلام مملکتلرینی اؤز ایستعمارچیلیغی آلتینا آلمیشیمیشلار. دین و مدنیت باخیمیندان فرقلی اولان آوروپا ایستعمارچیلاری نین ایسلام مملکتلرینه سوخولماسی، انگلیستان گوجلری نین Pangkor آنلاشماسینا (1874) اساسن مالئزی نی اله کئچیرمه سی و جنوب شرقی آسیانی اؤز کونترولو آلتینا آلماسی، 1880 اینجی ایل افغانیستان شاهینی (شیر محمدخان) انگلیس گوجلری Gandamak (1879) آنلاشماسینا اساسن ایش بیرلیگه زورلامالاری، فرانسه ایستعمارچی گوجلری نین 1881 اینجی ایل تونئسی ایشغال ائتمکلری و گئنه ده انگلیستانین 1882 اینجی ایل مصری ایشغال ائده رک ال آلتی حاکیمیت یاراتماسی ایسلامی مملکتلرده خالق آراسیندا "ایسلامی دایانیشما ( ‏اتحاد الإسلام‎, ittiḥād al-islām)" مفکوره سینه یول آچمیش. غرب ایستعمار دؤلتلری طرفیندن ایستر اؤز ایمپراتورلوغونو و ایسترسه ده ایسلامی مملکتلری سیخیشیق دورومدا گؤرن عثمانلی سلطانی ایکینجی عبدالحمید بئله بیر گرگین وضعیتدن چیخیش یولو دئیه روسیه و انگلیستان مستعمره چیلیگی آلتیندا اولموش ایسلامی تورپاقلاردا، ائله جه شیعه اولان قاجار ممالیکی محروسه سینده کی دینی عالیملر ایله ایلیشگی قورماغا چالیشاراق مککه-ده حج زیارتی زامانیندا حاجلارا اوز توتاراق ایسلامی مملکتلرده عثمانلی کونسوللوغو آچماق اوچون تبلیغات ائتمیش. هامان ایللرده (1884) سید جمال الدین ال اسد آبادی (ال افغانی) پاریسده بو "اتحاد ال اسلام (پان ایسلامیسم[xvii]) مفکوره سینه اؤزنمیش انسانلاردان al-ʿUrwa al-wuthqā آدلی بیر محفل اولوشدورماغا چالیشمیش. بو محفل ایسلامی مملکتلری انگلیستان گوجلرینه قارشی قویماغا و عثمانلی حاکیمیتینه یاخینلیق ائتمگه چالیشیرمیش. بو محفلین یایین اورقانی دا al-ʿUrwa al-wuthqā آدلانیرمیش. سید جمال ال الدین محفلینه باغلی اولان محمد عبدوه 1890 اینجی ایل مصرین ال ازهر بیلیک یوردوندا رهبرلیک پوستونا یوکسه له رک "اتحاد ایسلام" تبلیغاتینی یایماغا و 1898 اینجی ایل سلطان عبدالحمید باشچیلیغی آلتیندا عموم ایسلام قورولتایی نین قورولماسینا چاغیریش ائتمیش. بو ایسلام دینی دویغولارینا اساسلاتمیش سؤیکنمک چابالارینا باخمایاراق زامان آخاریندا یازی دیلینه صاحیب اولان توپلوملار آراسیندا میللتلشمه سورجی داوام ائده رک "اتحاد اسلام" آنلاییشینی کؤلگه یه بوراخیلمیش. بیرینجی دونیا ساواشی باشلانارکن عثمانلی حکومتی "اتحاد ایسلام" یانچیلاریندان ایسلام مملکت و ولایتلرینده اؤز متحدلری اوچون فایدالانماغا چالیشسا دا، ایستر عثمانلی ممالیکی محروسه سینده (تورکیه و عرب مملکتلرینده) و ایسترسه ده باشقا مسلمان مملکتلرده دین بیلینجی دئییل، میللی بیلینجین گلیشمه سی "اتحاد ایسلام" محفلرینی باشاریقسیز دوروما دوشورموش. بئله لیکله ده پان ایسلامیسم دوشونجه و مفکوره سی ده پان ژئرمانیسم و پان ایسلاویسم دوشونجه سی کیمی تاریخه قاریشمیش.

اوسته ایشاره اولدوغو کیمی روسیه ایستعمارچیلیغی بیر یاندان روسیه میللیتچیلیگی نی کؤروکلرکن، باشقا یاندان "پان ایسلاویسم" مقوله سیندن فایدالانماغا چالیشمیش. روسیه میللیتچیلری پان ایسلاویسمدن بیر شئی قازانا بیلمدیگیندن سونرا اورتا آسیادا روسیه ایستعمارچیلیغی نین یاییلماسیندا اولمازین کؤمگینی ائتمیش. روسیه میللیتچیلری نین بو چابالاری ایستر ایستمز، روسیه باسقیسی آلتیندا اولموش تورک ائتنوسلاری نی او جومله دن تاتار تورکلرینی ده دوشوندورمگه یول آچمیش. بئله لیکله تاتار تورکلری، تورک خالقلاری نین اورتاقلیغی دئیه قیریم تاتارلاریندان اولان اسماعیل قاسپیرالی باشچیلیغی ایله تورک دیل و مدنیتلری اوزره یوغونلاشماغا باشلامیشلار. اسماعیل قاسپیرالی باشچیلیغی ایله 1839 اونجو ایل توران جمعیتی قورولموش. بو جمعیت "دیل-ده، دوشونجه-ده و ایش-ده بیرلیک" شوعارینی یایماغلا گنج تورکلر حرکتی ایله ایلیشگی قورماغا چالیشمیش. گنج تورکلر حرکتی عثمانلی حؤکومتی نین گؤده (بدنه) سینده یئرلشدیگی اوچون بو ایلیشگی و ایش بیرلیگی ائتمکلر ایستر ایستمز او زامانکی بؤیوک گوجلر، او جومله دن انگلیستان، اؤتریش و روسیه نی ده راحاتسیز ائدیرمیش. بئله لیکله بو مملکتلره منسوب اولموشلار، اؤز ادبیاتلاریندا عثمانلی حاکیمیتینه "پان تورکیست حؤکومتی یوخسا بؤیوک-تورک ایمپراتورلوغو" آدی وئرمگه باشلامیشلار. بو یاناشمالار بیرینجی دونیا ساواشی زامانی ایستمدن ساواش ایچینه سوروکلنمیش گنج تورکلری ده سئوینجه گتیره رک اونلار دا "اتحاد اسلام" شوعارینی فایداسیز گؤردوکدن سونرا "تورک بیرلیگی، توران بیرلیگی و پان تورک" شوعارینا سرینمگه باشلامیشلار[xviii]. چوخ زامان کئچمه دن پان تورکلوک (بوتون تورک ائتنوسلاری نین بیر بایراق آلتیندا یاشایابیلمکلری دوشونجه سی) مفکوره سی ده بیر میللت آنلاییشی اولاراق تاریخه قاریشمیش.

عثمانلی حکومتی نین بیرینجی دونیا ساواشیندا یئنیلمه سی و داغیلماسی ایله پان تورکلوک شعاری نین تاریخه قاریشماسینا باخمایاراق ایستر روسیه، چین و ایسترسه ده فارس ایستعمارچیلیق ادبیاتلاریندا بو حاکیمیتلرین باسقیسی آلتیندا قالمیش تورک ائتنوسلاری بوگون ده "پان تورک"[xix] ایتیهامی ایله باسقییا معروض قالارلار. دئمک، تورکیه جمهوریتی قورولدوقدان سونرا روسیه سؤیئتلیگی و چیندن تورکیه یه بعضیلری نین سورگون ائدیلمه سینه و اورادا سیغیناجاق تاپمالارینا باخمایاراق تورکیه بیر پارلامئنتار جمهوریت اولاراق باشقا تورک ائتنوسلاری، او جمله دن گونئی آذربایجان تورکلری نین بیله میللی و مدنی مسئله لرینه اؤز خاریجی سیاستینده رغبت گؤسترمز. تورکیه ده کی میللی کسیم ایسه، شعار دا تورکلوگو ساوینماسینا و دیفاع ائتمه سینه باخمایاراق دیل باخیمیندان عرب سؤزجوک و کلمه لری - ایستر متن یازماق و ایسترسه ده دانیشیق اولسون،- قوللانماقدا داها دا ماراقلی گؤرونر.

پانعربیسم دونیا گؤروشو اولاراق عرب دیل و مدنیتینه مالیک اولان بوتون عرب دیللیلرین بیر میللی دؤلتده یاشامالارینا اساسلانار[xx]. بئله لیکله پان عربیسم اؤزونو پان ایسلامیسم دوشونجه و مفکوره سیندن آییرمیش اولار. بونا اؤرنک شریف حسین-نین عثمانی ایمپیراتورلوغوندا (1917) عصیان ائتمه سینی و عرب شاهلیغی نین (1917- 1924) حجازدا (عربستاندا) یاراتماسینی گؤسترمک اولار. اؤنملی پانعربیسم شخصلردن Sāṭi` al-Ḥuṣrī ساطع الحصري (1880–1961) ساییلار. بو شخص ایلک اولاراق گنج تورکلر حرکتی سیرالاریندا اولماسینا باخمایاراق 1919 اونجو ایلدن آلمانیاداکی رومانتیک دؤنمه عایید میللیتچیلیکدن یولا چیخاراق عرب میللیتچیلیگی نی گلیشدیرمگه چالیشمیش. اونون تئوریلرینه اساسن 1945 اینجی ایل "عرب بیرلیگی" یاراناراق عربلیک هدفلرینی تعقیب ائتمیش. میشل افلق (1910- 1989) عربلیگین یئنیدن چیچکلنمه مفکوره سینی گلیشدیرر و بعث ایدئولوژیسینی عراق و سوریه اوچون دؤلت تئورسی ائدرکن جمال عبدالناصر عرب میللیتچیلیگینی دؤلت ایدئولوژیسی ساحه سینه قالدیرمیش و بیرلشیک عرب دؤلتچیلیگی نی تبلیغات ائتمیش. عبدالناصرین گؤروشلرینه اساسن عرب دؤلتی او زامانکی آمریکابیرلشمیش دؤلتلری و روسیه سؤیئتلیگی آراسیندا بیر آرا یول کیمی سیاست ایزلمه لی ایمیش. 1961-1958 اینجی ایللر مصر و سوریه نین بیرلشمه سی و عراقلا بو دوغرولتودا بیرلشمک دانیشیقلاری اولماسینا باخمایاراق، جمال عبدالناصرین بیرلشمیش عرب دؤلتی ایدئولوژیسی یئنیلگه یه (شکست) اوغرامیش. قیسا سؤز ایله دئسک، عرب مملکتلری نین چوخونون سعودی عربستانین نفت قایناقلارینا آسیلی اولمالاری پان عربیسم ایدئولوژیسینی ایفلاسا اوغراتمیش[xxi].

اوسته گؤروندوگو کیمی "پان ایسلامیم"، پان ترکیسم" و "پان عربیسم" گؤروشلری تاریخه قاریشمیش مقوله لر ساییلدیقلارینا باخمایاراق ایران ممالیکی محروسه سینی خارجی عامیللر واسطه سی ایله اله کئچیرمیش فارس ایستعمار عامیللری و مدنیت راسیستلری بو ممالیکی محروسه-ده فارسلیق اسارتینه توتولموش تورک، تورکمن، بلوچ،لور، عرب، کورد و باشقا ائتنیکلری فارس ایستعمارچیلیغی اساسیندا فارسلاتماق اوچون بو ممالیکی محروسه نین قونشولوغوندا یاپاق (مصنوعی) دوشمن دئیه "پان تورک و پان عرب" گؤرونومو (شکیل، قیافت) یاراتماغا چالیشارلار.

فارس ایستعمارچیلاری "پان" مقوله سینی باشقا ائتنیکلر اوزره پیسلدیکلرینه و اونو آوروپاداکی ایستعمارچی دؤلتلره نسبت وئردیکلرینه باخمایاراق فارسلیق سؤز قونوسو اولدوقدا "پان" مقوله سی دوغرو و دوزگون بیر سئچیم دئیه قلمه آلینارمیش. یئری گلمیشکن "پان ایرانیسم" مقوله سی ایله فارس ایستعمارچیلاری یازدیقلاری ایستعمار ادبیاتی اساسیندا تانیش اولماق، اوخویوروق:

" پان ایرانیسم نهضتی است که عقیده دارد همه ایرانیان باید در میهن حقیقی خود در زیر یک درفش زندگی کنند. ... پان ایرانیسم ها ... مرزهای سیاسی – نژادی و تاریخی ایران زمین را با آشنایی کافی بر مدارک تاریخی می شناسند و برای احقاق حقوق ملت ایران تلاش میکنند . این حزب گسترده .. اندیشه اش ایرانی بزرگ – متمدن و جهانی است . مسئله اول را تاریخ سیاسی یک قرن و نیم اخیر به نیکی پاسخ می دهد و به ما می فهماند که سیاست دولتهای بیگانه و خیانت طبقه حاکم ایران سبب شد که میهن حقیقی ما تجزیه شود و در شمال .شرق .جنوب و غرب گروهی از هم میهنان ما از دیگر برادران و خواهران خود به دور افتند.برای پاسخ مسئله دوم اسناد و مدارکی نیاز است که در برگهای تاریخ شش هزار ساله نهفته است و تاریخ ما بهترین شناسه کسانی است که ایرانی شناخته می شوند و در پدید آوردن فرهنگ ایرانی دست داشته اند. این دو مسئله پان ایرانیسم و راهنمای پاسخ دادن به آنهاست"[xxii].

اوسته گؤروندوگو کیمی فارس ایستعمارچیلاری و مدنیت راسیستلری نین "پان ایرانیسم" مقوله لری ائتنیک (خالق) دابانا اساسلانمیش دیل و میللت آنلاییشی اساسیندا دئییل، یالاندان تاریخ یونتادیقلاری خیالی "ایرانیت" مقوله سینه اساسلانار[xxiii]. اوسته لیک بو ایرانیتی جانلاندیران ائتنیک، میللی و مدنی بیر توپلوم دئییل، اویدوروق (جعل) تاریخ حئکایه لرینه سؤیکنمیش، بیر نئچه شخص طرفیندن فرموله اولموش ایفاده ساییلار. امانت رعایت اولسون دئیه آشاغیدا لازمسیز یئرلری ایزگی(...) ایله سرگیلمگه چالیشاق، اوخویوروق:

" تعریف پان ایرانیسم: پان ایرانیسم، ... به رستاخیز آزادگی خواه ویگانگی طلب ملت ایران گفته می‌شود. ... درلهجه‌ها وگویش‌های ایرانی واژه پهن به معنی وسیع وگسترده و… به کاربرده می‌شود. ... «پان ایرانیسم» مکتب یگانگی ووحدت طلب ملت ونیز آرمان ملت ایران در زمان فترت وپراکندگی است. «پان ایرانیسم» مکتب واندیشه ونهضت. و«پان ایرانیست» افراد وتشکیلاتی را که به پان ایرانیسم باور دارند مشخص می‌کند. ... با توجه به مطالب فوق روشن است پان ایرانیست کسی است که وحدت ویکپارچگی ملت ایران ازهمه اقوام ومذاهب را می‌خواهد. این مکتب می‌خواهد همه ایرانیان اختلاف ودشمنی راکنار گذاشته وشکاف قومی ومذهبی وطبقاتی را فعال نکنند، با یکدیگر روابط صمیمانه داشته باشند، وراه برادری وپیوند منسجم ملی را بپویند"[xxiv].

اوسته وئریلدیگی تعریفه اساسن فارس ایستعمارچیلاری و مدنیت راسیستلری اولدوقجا نابغه لی موجود اولمالیدیرلار. بئلنچی تانیم و تعریفلر هر هانکی بیر عطاری نین دا دوکانیندا تاپیلماز. دئمک، پان ایرانیستلر تورک و عرب ائتنوسو علیهینه "پان" کلمه سینی بیر نجیس کیمی قلمه آلدیقلارینا باخمایاراق فارسلیق منظور اولوندوقدا "پان" کلمه سی فارسچا "پهن" کلمه سینه اویقون بیر کلمه دئیه قلمه آلینار. اوسته لیک فارس اولمایان قارداش خالقلارین دیل و مدنیت اورتاقلیقلارینی و اونلارین بیربیرلرینه یاخینلیق دویقو و حیسلرینی بیر باغیشلانماز جنایت کیمی قلمه آلان فارس ایستعمارچیلاری و مدنیت راسیستلری "ایرانیت" باشلیغی آلتیندا مختلیف دیل و مدنیت صاحابلاری نین "فارسلیق"-دا تحلیل اولمالارینی و اونلاری بیر میللی وارلیق اولاراق یوخلوغا اوغرامالارینی جاییز قلمه آلارلار. پان ایرانیستلرین گؤروشونه اساسن ایران ممالیکی محروسه سینده ائتنیکلر آراسیندا دیل و مدنیت فرقلیکلری قیراغا قویولسون و اختلاف تؤرنمه سین دئیه فارسلیق اویقون وسیله ساییلارمیش.

باشقالاری نین پان مقوله سیندن عبرت درسی آلمایان فارس ایستعمارچیلاری و مدنیت راسیستلری ایستر فارس حاکیمیتی داییره لرینده و ایسترسه ده حاکیمیته اؤزلرینی مخالف قلمه آلان شخص تشکیلاتلار آراسیندا فارس ایستعمارچیلیق، پان ایرانیستلیک و راسیستلیک گؤروشلرینی یایماغا چالیشارلار. فارس حاکیمیتی جمهور باشقانلیغینا کاندید اولان آیت الله سید محمدباقر خرازی[xxv] دئمیش:

" اگر رئیس‌جمهور شوم، تاجیکستان، ارمنستان و آذربایجان را به ایران برمی‌گردانم!"[xxvi]

فارس حاکیمیتینه یاخین اولان "جمعیت فداییان اسلام باشقانی" محمدمهدی عبدخدایی دئمیش: "... طبق معاهده ترکمانچای، مناطقی مانند نخجوان، باکو و ... پس از 99 سال متعلق به خاک ایران هستند و اکنون که این مدت به پایان رسیده این مناطق باید به خاک ایران بازگردند"[xxvii].

باشقا بیر یازی رضا مهریزی ایمضاسی ایله آفتاب آدلی اینتئرنئت سیته سینده یازیلمیش:

"... ایران امروز برای تبدیل شدن به یک ابرقدرت جهانی احتیاج دارد وسعت و جمعیت بیشتری داشته باشد ... افغانستان و تاجیکستان نیز برای اینکه بتوانند از وضعیت فعلی و فقر و فلاکتی که متاسفانه دارند بدرآیند راهی جز اتحاد با ایران ندارند ... البته در این مسیر مشکلات و سنگلاخ هایی نیز وجود دارد که مهمترین آن مساله مذهب است ؛ مذهب ایران تشیع دوازده امامی است و مذهب این دو کشور تسنن .اما باید توجه داشت که علاوه بر اینکه تعداد شیعیان ، چه شیعه دوازده امامی در افغانستان و چه شیعه اسماعیلی در تاجیکستان پرشمار هستند ، وضعیت مذهبی اهل سنت در تاجیکستان و افغانستان در شرایط کنونی ، شبیه وضعیت مذهبی ایران در زمان پیش از صفویان است که می توان آن را تسنن دوازده امامی دانست ... . البته مساله دیگر پشتو زبان ها و ترک زبان ها در این دو کشور و به ویژه افغانستان هستند که البته آنها نیز می توانند مانند دیگر اقلیت های زبانی در ایران کنونی به زبان بومی خود پایبند باشند اما زبان رسمی و اداری مثل همین الآن در ایران ، تنها فارسی دری باشد"[xxviii] .

ایران ایمضاسی ایله یازیلمیش یازی فارس ایستعمارچیلیغی و فاشیستلیگی نین داها ایچ اوزونو گؤرستمیش اولار، اوخویوروق:

" سربازان سرزمین اهورایمان ،ایران بزرگ ،اکنون زمان بیداری ملی ،برای نفی بردگی است.بردگی قرن 21 ام بردگی فرهنگی-اقتصادی است که حیات تمدن چندین هزاز ساله ما را تحدید میکند و برای رهایی از این بردگی چاره ای جز اتحاد دوباره باقی نمیماند.این اتحاد نه تنها در مرزهای کنونی ایران زمین لازم است بلکه فراتر از آن نیاز به اتحاد با دیگر ایرانیان در به اصطلاح کشور های :آذربایجان-ارمنستان-گرجستان-افقانستان-ترکمنستان-تاجیکستان-ازبکستان و سیستان بلوچستان پاکستان است و تشکیل آرمان و آرزویمان یعنی ایران بزرگ ."[xxix]

اوسته گؤروندوگو کیمی فارس ایستعمارچیلاری و اونلارا اجیر اولموش فارس مدنیت راسیستلری دیل و مدنیت اوغروندا فعالیت ائدن آذربایجان تورکلرینه "پان تورک" و عربلره "پان عرب" ایتیهامی وورماقلا اؤز ایستعمارچیلیق، راسیستلیک و فاشیستلیق دوشونجه و داورانیشلاری اوزره اؤرتوک توتماغا و ایران ممالیکی محروسه سینده کی دیل و مدنیت مسئله لری نین وار اولدوغونو دانماغا چالیشارلار.

[i] ایشیق سؤنمز، کاظم آذری سیسی یوخسا جواد طباطبایی نین آزقینلاشمیش دوشونجه لرینه باخیش: http://isiqsonmaz.com/Seite%20325.htm

[ii] ایشیق سؤنمز، فارس مدنیت راسیستی سیدجواد طباطبایی نین گؤروشلرینه باخیش: http://www.isiqsonmaz.com/Seite%20321.htm

[iii] باخ اوسته، ایشیق سؤنمز، کاظم آذری سیسی یوخسا جواد طباطبایی .... .

[iv] کاظم آذری سسی، افنديم ايشيق سونمز و نفرت پراكنان قومي؛ تارنمای آذریها (تارنمای پان ایرانیستها)، دوشنبه 30 دی 1392: http://www.azariha.org/?lang=fa&muid=51&item=1025

[v] ایشیق سؤنمز، کاظم آذری سیسی یوخسا جواد طباطبایی نین آزقینلاشمیش دوشونجه لرینه باخیش: http://isiqsonmaz.com/Seite%20325.htm

[vi] کاظم آذری سسی، افنديم ايشيق سونمز و نفرت پراكنان قومي؛ تارنمای آذریها (تارنمای پان ایرانیستها)، دوشنبه 30 دی 1392: http://www.azariha.org/?lang=fa&muid=51&item=1025

[vii] Pan Ləlistan dilində “ağa” deməkdir. Bax. Wahrig Deutsches Wöterbuch, München, 1987, sayfa 966.

[viii] Vorgeschichte des Pangermanismus: http://de.wikipedia.org/wiki/Pangermanismus#Vorgeschichte

[ix] Schlesische Kriege: http://de.wikipedia.org/wiki/Schlesische_Kriege

[x] Edith Simon: Great Ages of Man: The Reformation. Time-Life Books, 1966, ISBN 0-662-27820-8, S. 120–121.

[xi] O zaman onaltı Alman Bəyliyi və Dövləti var imiş.

[xii] Koalitionskriege: http://de.wikipedia.org/wiki/Koalitionskriege

[xiii] Dnewnik Walujewa, Moskau 1961, Bd. 2, S. 381 (4.8.1876).

[xiv] Geyer, Dietrich: Der russische Imperialismus. Studien über den Zusammenhang von innerer und auswärtiger Politik 1860-1914, Göttingen 1977; Petrovich, Michael Boro: The Emergence of Russian Panslavism 1865-1870, New York 19582; Narochnitskaya, Natalia: Spiritual and Geopolitical Rivalry in the Balkans at the Brink of the XXI Century. in: Eurobalkans, No. 32, Autumn 1998 [www.eurobalkans.co.yu/324.htm.

[xv] Geyer, Dietrich bax orada.

[xvi] پان ایسلاویسم ایسلاو دیللی میللتلرین دیل و مدنیت بیرلیگینی اساس نظره آلیر.

[xvii] پان ایسلامییسم ایسلامین سیادتی اوچون مسلمان مملکتلری نین بیرلیگینی و ایش بیرلیکلرینی نظره آلیر.

[xviii] Pantürkismus: http://de.pluspedia.org/wiki/Panturkismus

[xix] پان تورکیسم تورک دیللی میللتلرین دیل و مدنیت بیرلیگینی نظره آلیر.

[xx] پان عربیسم، عرب دیللی میللتلرین دیل و مدنیت بیرلیگینی نظره آلیر.

[xxi] Khalidi, R. u. a.: The Origins of Arab Nationalism, 1991. Və Christian Szyska, M.A, Universität Bonn, Orientalistik; alınmış Elger, Ralf/Friederike Stolleis (Hg.): Kleines Islam-Lexikon. Geschichte - Alltag - Kultur. München: Beck 2001. Lizenzausgabe Bonn: Bundeszentrale für politische Bildung 2002.

[xxii] حزب پان ایرانیست ایران، تارنمای حزب پان ایرانیست ایران، مبانی نهضت ایران بزرگ: http://paniranist.org/about-php/

[xxiii] ایشیق سؤنمز، ایران، ایرانویچ یوخسا ائران وئژ (پامیر): http://www.isiqsonmaz.com/54.htm

[xxiv] حزب پان ایرانیست ایران، باخ اورادا.

[xxv] سیدمحمدباقر خرازی فرزند آیت‌الله سید محسن خرازی (عضو مجلس خبرگان رهبری) است و برادرش محمدصادق و عمویش کمال خرازی است که در حوزه سیاست خارجی تجربه بسیار دارند. خواهرش با فرزند رهبری (مسعود خامنه‌ای) ازدواج کرده است.

[xxvi] آیت الله سیدمحمدباقر خرازی، کاندیدایی که از بسم الله تاکتیک فوتبال در می آورد، 15 بهمن، 1391، تهران، سایت اینتئرنئتی تریبون: http://www.teribon.ir/archives/194852/%D8%A7%DA%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1-%D8%B4%D9%88%D9%85%D8%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%8C-%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3.html

[xxvii] محمدمهدی عبدخدایی، تلاش دولت برای الحاق باکو و نخجوان به ایران، ارديبهشت ۱۳۸۶: http://aftabnews.ir/fa/news/61118/%D8%AA%D9%84%D8%A7%D8%B4-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D9%82-%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D9%88-%D9%88-%D9%86%D8%AE%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86

[xxviii] رضا مهریزی، ضرورت اتحاد ایران و افغانستان و تاجیکستان و تشکیل کشور واحد به مرکزیت هرات، روزنامه اینتئرنئتی آفتاب دوشنبه ۲۶ اردیبهشت، ۱۳۹۰: http://www.aftabir.com/lifestyle/view/160584/%D8%B6%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AA-%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88

[xxix] ایران، پان ایرانیسم، ایران سرزمینی برای همه ایرانیان چهارشنبه ٥ بهمن،۱۳٩٠: http://paniranisme.persianblog.ir/tag/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86

ایشیق سؤنمز، 22.01.2014