"ایران نین ایسلامیتی قبول ائتمه سیندن سونراکی تاریخی، ساسانلی مدنیتی و امپراتورلوغونون عرب آخینی و هوجومو قارشیسیندا تؤکولمه سی و داغیلماسی ایله باشلار. ایلک اولاراق بونو گؤرمک لازیم: ساسانلی مدنیتی هانکی دگر و ارزشلرین قارشیسیندا اؤزونو اودوزموش. مدنی بیر ملت اولاراق سیاست و دوشونجه باخیمیندان نئجه بیر وحشی طایفانین (قوم وحشی) قارشیسیندا دیزه چؤکموش و اونون مذهبینی قبول ائتمیش"[1].
علی شریعتی نین عربلری وحشی قلمه آلماسی، ایسلامیتی عربلیگه خاص بیر مذهب تانیملاماسی، او زامانلار اسلامیتی رهبرلیک ائدن ائلیتی و اونون دین رهبریلرینی ده اوسته نسبت وئردیگی پیس صفتلره (قوم وحشی) تابع توتماسی بیر دوشونجه اولاراق اورتایا چیخار. دئمک، آریاچیلیق تئوریسی نین اتکی وتأثیری آلتیندا قالمیش ذاتلار اؤزلرینی اسلامشناس قلمه آلدیقلارینا باخمایاراق هئچ ده اسلامیتدکی مقدس ساییلمیشللاری مقدس قلمه آلمازلار. هر هانکی بیر ایسلام شناس و بیلیم خادیمی بیله ایسلامیته اینانمازسا دا، بئله بیر دینی، سیاسی و اجتماعی مسئله لر اوزره طرفسیز و اوبیئکتیو یاناشمالی و مسئله نی طرفسیز گؤتور ائتمگه چالیشماسی گرکلی و واجیب ساییلارکن، علی شریعتی نین عربلیک اوزره بئلنچی منفی یاناشماقلاری اونون فارس نارسیسیست و فارسلیق حئیرانی اولدوغوندان حئکایت ائدر. اوسته لیک ایکی توپلومو قارشیلاشدیردیقدا بیرینه "مدنی" و بیرینه "وحشی" آد وئردیکده بو ایکی توپلومون هانکیسیندان هانکی تاریخی ایز و اثرلرین گونوموزه گلیب چاتماسی سؤز قونوسو اولاراق دا اورتا قویولابیلر. بو باخیمدان ساسانلی زامانینا عایید طاق کسری و طاقِ بوستان و تیسفون خارابالاریندان و بیر نئچه سکه-دن باشقا هر هانکی بیر اؤنملی تاریخی اثر بیله حتی خارابالیق اولسون دئیه گونوموزه گلیب چاتمیش دئییل. طاق بوستانین دا پهلویلر زامانی جعل اولونماسی نی نظره آلارساق، طاق کسری دا آیری مدنیت صاحابلاری طرفیندن اورتایا قویولماسی احتمال اولونار. دئمک، "فارسلیق" ایله هر هانکی بیر ایلگی و ایلیشکیسی اولمایان ایران ممالیکی محروسه سینده ایسلامیتدن اؤنجه یالنیز "ایلام" و "یونان" مدنیتی ایزلرینی گؤرمک اولار. "خاخام انشانلار (هخامنشیانلار)" ایسلاو دیللی بیر خالق اولدوقلارینا باخمایاراق کؤچری کولتوره مالیک اولدوقلاری اوچون اؤزلریندن ایسلاو مدنیت و کولتورونه عایید ده دوغرو و دوزگون هر هانکی تاریخی بیر ایز و اثر گئری بوراخمامیشلار. ساسانیلر ده "فارسلار" دک هیند دیللی بیر ائتنیک و خالق اولدوقلارینا باخمایاراق فارس دیللی اولمامیشلار. بو مسئله اوزره گلجکده آچیقلیق وئرمگه چالیشاجاییق. ساسانی مدنیتی یونان مدنیتی ایله مقایسه ائتدیکده بیر نئچه سکه-دن باشقا قلمه آلیناجاق هر هانکی بیر تاریخی ایز، اثر و مدنیت دئیه گئری بوراخمامیشلار. بعضی فارس ایستعمارچیلیق یانچیلاری عربلر ایرانا سالدیردیقدان و حمله ائتدیکدن سونرا فارس تاریخی اثرلری نین یاندیردیقلارینی ادعا ائدرلر. کئچمیش دانیشیقدا فارسچانین تورک شاهلیقلاری نین آتلاری اوزنگیسینده "دیوان دیلی" دئیه شرقدن غربه گلدیگینه داییر، ایستر فردوسی نین ایران آنلاییشی و ایسترسه ده پرویز ناتل خانلری نین گؤروشلریندن حرکت ائده رک بیلگی وئردیک.
ساسانی مدنیتی سؤز قونوسو اولدوقدا ساسانیلر کؤچری کولتوره مالیک اولدوقلاری اوچون عربلرین سالدیریق و حمله سی قارشیسیندا بؤیوک بیر دیرنیش و مقاومت گؤسترمدن غربدن شرقه دوغرو قاچماغا و یئرلی خالقی ایسلامیت امانینا بوراخماغا مجبور اولدوقلاری بیر تاریخی فاکت اولاراق اورتادادیر. بیلیندیگی کیمی ساسانی امپراتورلوغانا بنزر سالدیریق و حمله لر تورک حاکیمیت باشچیسی آلپ ارسلان باشچیلیغی ایله آنادولویا حاکیم اولان یونان امپراتورلوغو علیهینه ده حیاتا کئچمیش. یونانلیلار ایستعمارا تابع توتدوقلاری بؤلگه لردن یونان آدالارینا (جزیره لرینه) گئری اوتوردوقلارینا باخمایاراق یونان تاریخی بؤلگه لرینده، ایسلام و عثمانلی حاکیمیتلری آلتیندا اؤز تاریخی آبیده لرینی و دین اوجاقلاری،کیلیسالارینی بیله قورویوب گونوموزه دک ساخلامیشلار. آنادولودا و استانبولداکی ائرمنی آزلیغی دا اؤز دینی مکانلاریندا عبادت ائده رک بو مکانلاری گوموزوه دک یاشاتمیشلار. دئمک، ساسانیلره نسبت وئریلمیش عریض و طویل دؤلتچیلیک سیستیمی و تئوکراسی دین حاکیمیتی ده بللی محفللر واسیطه سی ایله فارسلیغا یونولموش تاریخ جعل ائتمه نین ترکیب حیصصه سی ساییلار. بوگون یزده شهرینده زردوشت دین آزلیغی نین وارلیغینی سوردورمه سی ده بو دئدیکلریمیزه بیر دلیل ساییلار. دئمک، هر بیر مدنی دایاناجاق، تاریخی اثر، اونون اطرافیندا یاشایان توپلوم اوچون دیرک ماهیتی داشییار. دیرکسیز تیکینتی و بینا اولمادیغی کیمی معنوی و تاریخی اثرسیز ده ائتنیک توپلوم بیر ملی وارلیق اولاراق اؤزونو یاشادا بیلمز. بو اساسدا بوگون گونئی آذربایجان تورکلوگونون تاریخی اثرلری فارس حاکیمیتی طرفیندن گؤرمزدن گلینه رک خاراب اولار و یوخلوغا اوغرایار. بیلیندیگی کیمی ایسلامیتی قبول ائتمگن توپلوملار بیله جزیه وئرمک ایله ایسلامیت بایراغی آلتیندا یاشاما شانسینا مالیک اولموشلار. بو باخیمدان علی شریعتی نین عربلری "وحشی!" قلمه آلماسی پهلویلر زامانیندا حاکیم اولموش فارس نارسیستلیگی و فارس حئیرانلیغی اساسیندا کئچمیشه دوغرو "حسرت" آنلاییشینا اساسلانار.
علی شریعتی فردوسی نین نئجه بیر اورتامدا یاشادیغینی نظره آلمایاراق "ایرانیت (اوخو: فارسلیق)" اوچون "شیعه لیک" وسیله دئیه فردوسینی "شیعه" قلمه آلماغا چالیشمیش. علی شریعتیدن بو دوغرولتودا اوخویوروق:
"فردوسی شاهنامه نی یازارکن بؤیوک چتینلیکلر ایله اوزلشمیش؛ اونلارین اؤنملیسی: 1) سلطان محمودون متعصب دینچی اولماسی. بئله لیکله فردوسی عرب سالدیریق و حمله سینه مخالیف اولدوغو اوچون آچیق اؤز عقیده سینی ایفاده ائده بیلمیرمیش. 2) شیعه و سنی آراسیندا دوشمنلیک و سلطان محمودون سنیلردن یانا اولماسی. بو محدودیتلره باخمایاراق فردوسی کتابی نین سونوندا پیغمبر و حضرت علیدن سؤز آچماقلا شیعه اولدوغونو اورتایا قویار. 3) فردوسی نین شاهنامه متینلرده عرب خلیفه لیگی و تورک حؤکومتی علیهینه گؤزه چارپان سیاسی و ملی توتومو. بو توتوم ایران ملیتی، مدنیتی، اونون روحونون اهمیتی و ایرانلیلارین وطن سئور اولدوقلارینی اورتایا قویار. بئله لیکله فردوسی عرب خلافتی نین ترسینه اولاراق ایران افتخارلاری و بؤیوکلوگونو بیر بیر سایماغا چالیشار"[2].
اوسته گؤروندوگو کیمی علی شریعتی بیر یاندان فردوسینی شیعه قلمه آلار، سسسیزجه "ایرانیت" آنلاییشینا شیعه لیک دونو گئیندیرر و بئله لیکه غزنه لیلری خلیفه لیگه و عربلیگه دوست قلمه آلارکن فارس ملیتچیلیگی نی کؤروکلمگه چالیشار. علی شریعتی نین گؤروشونه اساسا ایسلامیته سیغینمادان عربلیک و تورکلوک علیهینه ساواشماق اولمازمیش. بو اساسدا علی شریعتی فرودسینی شیعه دئیه اورتایا قویماغا چالیشارکن سلطان محمود غزنه لینی و دولاییلی اولاراق تورکلری ایران دوشمنی قلمه آلماغا چالیشار. بیلیندیگی کیمی حضرت علی خلافتیندن سونرا سیاسیلشمیش شیعه کسیم ابوبکر، عؤمر و عثمان علیهینه نفرت قوسارکن سنیلر حضرت علی نی دؤردونجو خلیفه دئیه قبول ائدر و حضرت علی نی ابوبکر، عؤمر و عثمان و پیغمبرین آیری صحابه لریندن آییرد ائتمزلر. شاهنامه-ده تورکلوک و عربلیک علیهینه یازیلمیش ایفاده لر موضوعسو ایسه، سیاسی حاکیمیت اساسلی و فارس دیلی نین دیوان دیلی اولماسینا اساسلانار. دئمک، فردوسی نین او زامانکی دؤلت آنلاییشی غزنه لی دؤلتچیلیگی نین دؤلت آنلاییشینا اساسلانمیش ساییلارمیش. بو مسئله یالنیز تورک درباریندا شاعیر اولان فارس مداحلاری دئییل، بنی اومیه علیهینه ووروشان بنی عباسلار دا عرب اولدوقلارینا باخمایاراق بنی اومیه حاکیمیتی نی ضعیفلتمک اوچون عربچیلیک سیاستی نی ضعیفلتمگه و فارسلیق سیاستی نی دستکلمگه چالیشمیشلار. عباسی خلیفه لیگی نین قوروجوسو اولان ابراهیم امام ابو مسلم کوفی (خراسانلی) یه عرب و غیر عرب اختلافیندان بنی اومیه علیهینه فایدالانماق دوغرولتوسوندا سفاریشلر وئرمیش. مرتضی مطهری مَقریزیدن نقل ائده رک یازمیش:
"چالیش، ایراندا بیر نفر بیله عربچه دانیشماسین. یئرلی انسانلار عربچه دانیشارسا، اونلاری سوسدور و اؤلدور"[3] .
مرتضی مطهری نین "ایران" دئیه ایشلتدیگی ایفاده ده دوزگون ساییلابیلمز. او زامانلار عرب خلافتی آلتیندا، خراساندا عربلر یئرلشدیگی ولایتلرده "ایران" آنلاییشی دئییل، خوراسان آنلاییشی داها گئنیش یاییلمیش ایمیش. ابولقاسم فردوسی ده شاهنامه شعرلرینده ایشلتدیگی "ایران" آنلاییشی غزنی، یوخسا غزنه و کابل آراسیندا بیر جغرافی بؤلگه ساییلارمیش.
عباسیلرین بنی اومیه علیهینه یئریتدیکلری ساواش 750 اینجی ایل میلاد تاریخینده سونوچ و نتیجه وئرمه سی ایله سامانیلر ده بنی عباس خلیفه لیگی نین کؤلگه سی نین آلیتیندا میلادین 819 اونجو ایلینده فارسچانی دیوان ساحه سینه قالدیرماغی باشارمیشلار. دئمک، عربلرین فارسلیغا یئدیردیکلری دوزلاری یالاییب، دوز قابینا ائدن و دوز چؤرک بیلمگن ذاتلار بیلیم خادیمی دئیه ایسلام شناس دئییل، بللی بیر سیاستین خدمتینه آلینمیش قوللار ساییلار. بیلیندیگی کیمی غزنه لیلر سیاست و دؤلتچیلیک باخیمیندان نه اؤلچوده قاراخانلی تورک دؤلتی و عباسی خلیفه لیگی دوشمنی ساییلیرمیشسا، او اؤلچوده ده ابولقاسم فردوسی تورک دؤلتچیلیگی و عباسی خلیفه لیگی علیهینه دوشمن ساییلارمیش.
سلطان محمود غزنوی درباریندا مداحلیق ائدن ابولقاسم فردوسی یئرینه علی شریعتی مشهدی-دن یئنی کر فرنامه-لر اوخویوروق:
["فردوسی حرکتی: فردوسی کیم؟ ایکی دارتماقلا مشغول اولان خلافت و سلطنت دگیرمن داشلاری نین آراسیندا یئرلشمیش بیر ایرانلی، فردوسیدیر. بو تورک و عرب دگیرمن داشلاری بیربیرلری ایله سورتوشه رک فردوسینی بیر ایرانلی دئیه ازمگ، اونون وارلیغینی یوخ ائتمک، ملی کیملیک و شخصیتی نی کیچیمسه مک و یوخا چیخارماق و اؤز حاکیمیتچیلیکلرینی بو موالی (قول) اوزره یوزماق ایسترلر. بو ایشده ایسلام ساواشچیلاری نین قیلینجلاری خواجه لری (ایرانلی نی) کؤله ائتمک، فقیه لرین سس کویو، بغداد خلیفه لیگی نین قاضیلری، واعظلری و سلطان محمود درباری هامی نی قورخویا سالمیشلار. بئله بیر زاماندا گؤزلنیلمدن خوراساندا، بیر کنددن قورخماز بیر کیشی نین نریلتی سی زامانی تیترتمگه باشلار و حاکیم والیلری قورخویا سالار. فردوسیندن آلینتی:
"تورکدن، ایرانلیدان، عربدن بیر عیرق اورتایا چیخار.
بو عیرق تورک، ایرانلی و عرب دئییل، سؤزو داورانیشی ایله اؤلچولر...."
بللی، بو نقشه روستم قارداشی فرخزاد علیهینه تؤکدوگو نقشه دئییل، فردوسی نین باژ کندیندن غزنه دربارینا و خلیفه خلیفه لیگینه گؤندردیگی بیلدیریش، و اونلار اداره ائتدیگی جامعه نی عآبیرسیزلاشدیرماق و دین ماسکاسینی اوزلرینه توتموشلارین عابریلارینی گؤتورمک بیلدیرگه سیدیر. بئله بیر قورخماز ایگید ایکی دونیا قودرتی نین قارشیسیندا باش قالدیرمیش بیر کندلی فردوسیدیر. بوگون فردوسی تنقیدچیلری بو مسئله نین گئنیشلیگینی درک ائتمزلر. سلطان محمود شیعه لری فیلی فیلی آختارار و اونلاری یوخ ائتمگه چالیشارکن خلیفه ده بو قوردلارا، بو ییرتیجی ایشلرینده آرخا دورار. شیعه لری قتل عام ائتمکده سلطان محمود دا دونیانین دؤرت بیر بوجاغینی آراماغا و آختارماغا چالیشار. ... فردوسی قورخمادان بیر چوخ شیعه لر و شیعه عالیملر دک تقیه ائتمز. فردوسی بیلدیرر: - دونیانین الله-ی دنیزی و دریانی خلق ائتدیکده اونا سرعتلی بیر دالقا و موج گؤندرمیش، دالقانین اوزرینه گلین دک بزنمیش گمی یولا سالمیش، او گمیده پیغمبر اوتورموش، اونون یانیندا وصی سی اولان علی سی و سن. او دونیادا بهشت ایسترسن سه، پیغمبر و اونون وصیسی نین یانیندا اوتور. خوشونا گلمزسه، گوناه منده-دیر، بئله بیل، بو یول، منیم یولومدور.
بونون اوچون دوغولدوم، بونون اوچون اؤلرم، یقین بیل، حئیدرین آیاغ تورپاغییام"][4].
علی شریعتی نین بو ادعالاری تاریخی موضوعلار اوزره دوراقلاماق و اونلاری آراشدیرماق کاراکتئری داشیماز. یالنیز بیر فارس شعوبیه چیسی اولاراق عوامفریبلیک ائتمک مقصدینه خدمت ائدر. بو سایاق تاریخده کی باش وئرمیش اولای و حادیثه لره یاناشماق هر هانکی بیر مدرسه اوشاغی نین یاز فصلینی گؤزللمه سی نی، یوخسا قیش فصلی نین سویوغونو پیسلمه سینی خاطیرلاتمیش اولار. دئمک، علی شریعتی نین ادعالاری بیربیرلری ایله اوست اوسته دوشمز. علی شریعتی فردوسی نین شیعه و بیلینجلی فارس ملیتچیسی اولدوغونو ادعا ائدرکن فردوسی نین پیغمر و خلفای راشدین (ابوبکر، عمر، عثمان و علی) اوزره یازدیغی مدحنامه سینی شاهنامه کتابیندان اوخوماق هر هانکی بیر عوامفریبلیگی و فارس شعوبیه چیلیگی نین قارشیسینی آلماق اوچون دوزگون یول ساییلار. شاهنامه کتابیندن ترجمه ائده رک اوخویوروق:
"سنی بیلیم ایله دین خلاص ائدر، بو قورتولوش یولو آزادلیغا گئدر.
ایسترسن سه، اورگین توتولماسین، ایسترسن، یوخسول اولمایاسان
پیغمبر دئدیگی یولو ائت یقین، قارا گونلرینی سن ائله آیدین.
نه دئمیش او وحی گؤندرن الله، امریله نهی ائله گن الله.
پیغمبر بیر گونش، سونراکیلار آی، یالنیز ابوبکره اولموش بو بیر مقام پای.
عؤمر
ایسلامی دونیایا یایدی، ائله بیل دونیایا یاز گول، چیچک یاغدی.
او ایکیسیندن سونرا عثمان سئچیلمیش، اؤزونو اوتانج ایله دین نین صاحیبی
بیلمیش.
دؤردونجو
علی،
بتولون اَری، یاخشی خاطیرلار اونو پیغمبری.
من بیلیم شهری-یَم، علیم قاپیدیر، بو سؤز پیغمبرین اؤز لافیدیر.
تأکید ائدیرم بو سؤزلر اوندان، قولاغیمدا قالمیش رسولومدان.
علی نی و باشقالارینی بئله خاطیرلاتدی، اونلارین گوجو ایله بو دین بوی آتدی.
پیغمبر گونش، صحابه لر آی، بیربیرینه قوشولوب یولو وئرمیش پای ...
الله بو دونیانی دنیز دک ائتمیش، دالقاسیندان حیزلی یئل تؤرتمیش.
ائله بیل اوزرینده یئتمیش گمی یاراتمیش،بوتون یئلانلارینی یئللتمیش.
بیری یایقین گمی، گلین کیمی بزه میش اونو، خوروس گؤزو کیمی"[5].
اوسته گؤروندوگو کیمی فردوسی اؤزونو سنی یوخا شیعه دئیه دئییل، یالنیز بیر مسلمان دئیه پیغمبر و ایسلامین بؤیوک خلیفه لری نین ده آدینی چکمکله فارس شعوبیه چیلری نین یالانلاری نین آچیقلیغا قاویشماسینا یول آچار. دئییشلره گؤره پان ایرانیست محفللر شاهنامه کتابیندان فردوسی نین خلفای راشدین اوزره یازدیقلارینی باشاردیقجا حذف ائتمیشلر. بلکه ده بونلارین یئرینه شیعه اوخونوش و قرائتی اساسیندا فردوسی آدینا شعر جعل ائتمیشلر. گلجک دانیشقدا فردوسی شعرلری نین شاه زامانیندا پان ایرانیست محفللری طرفیندن جعل اولدوغو اوزره ده بیلگی وئریله جکدیر. علی شریعتی نین بئله بیر تحریفلردن خبری اولوب اولمادیغی ایسه، اونون اؤز قلمینه احترام قویوب قویمادیغیندان ایلری گلن بیر مقام ساییلار.
ایشیق سؤنمز، 31.07.2018
[1] علی شریعتی، بازشناسی هویت ایرانی- اسلامی، ص. 23 – 24.
[2] علی شریعتی، بازشناسی هویت ایرانی- اسلامی، ص. 11 - 12
[3] مرتضی مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، کتابخانه سایت نسیم مطهر، PDF، ص. 103، 1396
[4] علی شریعتی، بازشناسی هویت ایرانی- اسلامی، ص 278 – 280
[5] ابولقاسم فردوسی، شاهنامه، بخش ۷ - گفتار اندر ستایش پیغمبر. آلینمیش آنلاین: https://ganjoor.net/ferdousi/shahname/aghaz/sh7/