شیعه لیک و ایرانیت دئیه فارس ایس

کئچمیش دانیشیقلاردا علی شریعتی "بازشناسی هویت ایرانی- اسلامی" کتابیندا "روح خستله لیگی (بیماری روحی)" آدلاندیریغی مدنیت راسیستیگی اوزره ایضاح وئردیک[i]. علی شریعتی حاکیم مدنیت راسیستلیگینی اؤزگه لشمک قلمه آلاراق یازمیش:

"... آسیالی، آفریقالی، مسلمان، هندوستانلی و بودا مذهبلی عرق و نژادین تحصیل آلمیشی، یئنیلشمیشی و مودئردن اولموشو، کیچیمسنمیشی و تحقیر اولموشو مستقیم ایستعمار ایله، اونون یاراتدیغی اورتام، شرایط و دونیا ایله تانیش و تماسدا اولدوغو اوچون، عادی خالق کوتله سیندن داها دا چوخ اؤزونو کیچیمسنمیش و تحقیر اولموش حیس ائدر. بو تحصیل آلمیش، اؤزونو بو توتولموش دؤزولمز وضعیتدن قورتارماق و اماندا ساخلاماق اوچون، اؤزونو پولاددان قالخان کیمی هؤرموش آنانین (ایستعمارین) اتگینه آتارکن ایکی ایش و عملی حیاتا کئچیرمگه چالیشار. اونلاردان بیریسی "اؤزونو گیزلتمک" و اوبیریسی ایسه "اؤزونو باشقاسینا بنزتمک". "اؤزونو باشقاسینا بنزتمک" شکسیز هامان آنادیر، ایستعماردیر. ایستعمار اونون درکینده، احساسیندا و گؤزونده بیر اوستون (برتر) عرق و نژادین مطلق تمثیلچیسیدیر. بئل بیر آنلاییشلا ایستعمارا معروض قالمیش ملتلر آراسیندا بیر طبقه یارانماغا باشلار. او طبقه بوتون اؤز افتخارینی، جسورلوق و رشیدلیگینی، اؤز تاریخینه، ملتینه، دینینه، اؤز عادت و عنعنه سینه و اؤز میللی کیملیک و منلیگینه اؤزگه له شر و بیگانه اولار. بئله لیکله او یئنی و تازا اؤگئی آنا (ایستعمار) ایله بیرله شر و بیرلیک اولوشدورار. او طبقه بوتون اؤز شوقو، ذوقو و اؤز مسئولیت حیسسی ایله ایستعمار و مستعمره اولموش اؤز خالقی و ملتی آراسیندا واسیطه اولار. بوندان سونرا او طبقه (ایستعمار عامیلی) اؤز ملتی نین دگیشمه سی و اؤزگه لشمه سی نی تاریخی، مذهبی، ملی منسوبیتی و مدنیتینی یوخ ائتمکله مشغول اولار، یعنی مدنیت ایستعمارچیلیغی نی او طبقه اؤز بوینونا بیر تکلیف دئیه گؤتورموش اولار. او طبقه، شکسیز مدنیت استعمارچیلیغینی اؤزگه و خاریجی گوجدن داها دا یاخشی و فایدالی یئرینه یئتیرر. بئله بیر آشاما و مرحله-ده گؤزلنیلمدن بیر ملتی تمثیل ائدن ملی کیملیک، مذهب، دیل، ادبیات، تاریخی شخصیتلر، عادت، عنعنه لر و بیر ملتین مستقیللیک سیمگه و علامتلری اولان معنوی بیریکیمی و سرمایاسی، ائله جه ده اونون ظاهیری وارلیق مستقیللیگی نی تمثیل ائدن یازی خطی، گئییم (لباس)، اوتوروب دورماق (آداب و معاشرت) و اجتماعی عادتلری او طبقه (ایستعمار عامیللری) طرفیندن مسخره ائدیلر. بئله لیکله یئرلی و ملی وارلیغین قورونماسینا و گلجک نسیللره بیر مدنی وارلیق دئیه اؤیردیلمه سینه اجازه وئریلمز. و ترسینه (برعکس) اولاراق ایستعمارا باغلی و متعلق اولموش دَگرلر و ارزشلر، او طبقه نین یانیندا مقدس ساییلاراق سایقی و حؤرمت قازانار. مستعمره چیلیگه معروض قالمیش فضیلتلر رذیللیک ساییلارکن، ایستعماچیلارین رذیللیگی و رذالتی فضیلت کیمی قلمه آلینار"[ii].

علی شریعتی نین اوسته آدرئسی یانلیش وئرمگه چالیشدیغی مقام ایران ممالیکی محروسه سینده فارس اولمایان ائتنیکلر و خالقلار آراسیندا فارس حاکیمیتی و تعلیم و تربیت سیستیمی واسیطه سی ایله اولوشموش فارس مدنیت راسیستلیگی ائلیتی یوخسا فارس ایستعمارچیلیغی نین فارس اولمایان ملی توپلوملار آراسیندا نماینده لیک طبقه سی ساییلار. آدی کئچن صینیف و طبقه یئرلی خالق آراسیندا فارس مدنیت راسیستلیگی نی بیر ائلیت و یوکسک تحصیل آلمیش کیمی حیاتا کئچیرمگه و یئرلی خالقی فارس ایستعمارچیلیغینا معروض قویماغا چالیشار. بو محفللرین باشیندا اؤزلرینی "آذریها" دئیه قلمه آلان سیدجواد طباطبایی، افشین جعفری، سالار سیف الدینی، داوود دشتبان، مصطفی بادکوبه ای، داریوش نیاکان، حجت کلاشی و باشقالاری دئیه قلمه آلدیغیمیز فارس مدنیت راسیستلری یئر آلار. دئمک، بو ذاتلار تورک اولدوقلارینا، تورک عائیله لرینده دوغولدوقلارینا باخمایاراق اؤزلرینی فارسلیق تحقیریندن قوروماق اوچون اؤزلرینی فارس ایستعمارچیلیغی نین اتگینه آتاراق تورکلوگو، تورک ملی تاریخی، عادت، عنعنه لرینی، گلنک، گؤره نک لرینی و مدنیتینی پیسلمگه چالیشارکن فارسلیغا منسوب اولموش ایستعمارچیلیق دگر و ارزشلرینی اؤومگه و تعریف چالیشارلار. یئری گلمیشکن بو فارس مدنیت راسیستلریندن اؤرنک و نمونه لر وئرمگه چالیشاق، سید جواد طباطبایی یازمیش:

"... سویئتلر بیرلیگی (شوروی) داغیلارکن بیز کئچمیش سویئت جمهوریتلری اوزره هرهانکی بیر اؤنملی و اهمیتلی ایش گؤره بیلمه یه رک (ایران فرهنگی دونیاسیندا) ایکینجی بؤلونمه حیاتا کئچمیش. منیم نظریمه گؤره سویئتلر بیرلیگی داغیلدیقدان سونرا بیزیم او جمهوریتلر قارشیسیندا عملسیز قالدیغیمیز بو بؤلگه لری ایکینجی دفعه الدن وئرمه میزه یول آچمیش. آنجاق هر حالدا ایرانین قوزئیینده کی و شمالینداکی مملکتلرین بؤیوک بیر بؤلوملری ایرانلا بیرلیکده روسیه نین گونئی و جنوب بؤلگه لرینه دک "بؤیوک ایران مدنیتی" نین بیر بؤلومو ساییلارلار"[iii].

اوسته گؤروندوگو کیمی سیدجواد طباطبایی آذربایجان تورکلوگونه منسوب بیر فارس مدنیت راسیستی و فارس ایستعمار یانچیسی اولدوغو اوچون آذربایجان ملی کیملیگی و منلیگیندن دیفاع ائتمک یئرینه اؤزونو فارس ایستعارچیلیق حاکیمیتی نین اتگینه آتاراق اؤزونو علی شریعتی ده ایشاره ائتدیگی کیمی اؤزگه لشمیش و اوستون (برتر) قلمه آلدیغی فارسلیق ایله ایران فرهنگی دئیه ایضاح ائتمگه و فارس ایستعمار حاکیمیتچیلیگی نین سرحدلرینی روسیه سرحدلری ایله تانیملاماغا چالیشار. یئری گلمیشکن حاکیمیت آنلاییشی باخیمیندان فارس ایستعمارچیلیغی نین سیستیم قوروجوسو اولموش محمود افشار یزدی نین 1918 اینجی ایل آذربایجان جمهوریتی یارانماسی اوزره گؤروشونو اؤز دیلیندن ائشیتمگه چالیشاق، اوخویوروق:

"آذربایجان جمهوریتی نین قورولماسیندان قورخوموز (وحشت ما از این پیش آمد) چوخ دا خیال اساسلی دئییل، یئرلی ساییلار. ... گنجه و باکی بؤلگه لری آراسیندا یئرلشمیش ساکینلرین اؤزلرینه یالاندان و مصنوعی "آذربایجان" آدی وئردیکلری بیر حقیقتدیر. آذربایجانلیلار ایله اونلارین آراسیندا بو فرقی وار: آذربایجانلیلار اصیل ایرانلی و آذربایجان ایرانین طبیعی و آیریلماز بیر بؤلومو و حیصصه سی اولارکن قافقازلار بیزیم ایستعمارچیلیغیمیز و مستملکه چیلیگیمیز آلتیندا اولموشلار. بو دئدیکلریمیزه باخمایاراق غلط بیر عمل نتیجه سینده خطر حتمی اولارسا، قارشیسینی آلماق واجیب ساییلار[iv]".

اوسته گؤروندوگو کیمی محمود افشار یزدی نین فارس ایستعمارچیلیق گؤروشلرینه اساسن قاجار شاهلیغی زامانی بیله قوزئی آذربایجان تورپاقلاری و قافقازلار فارس "دیوان دیلی" اساسیندا فارس ایستعمارچیلیغی آلتیندا اولموش تورپاقلار قلمه آلینارکن سیدجواد طباطبایی "ایران فرهنگی" دئیه بوگون مستقیل تورک جمهوریتلری علیهینه فارس حاکیمیتچیلیگی طرفیندن تورپاق ادعاسیندا بولونماغا چالیشار. آذربایجان تورکلوگو اوچون "تورک" کلمه سی نین یئرینه فارسلیق اساسیندا هر هانکی بیر آد تاپماق دا محمود افشار یزدی طرفیندن فارس حاکیمیتی و ائلیتینه تکلیف اولموش. بو دوغرولتودا محمود افشار یزدیدن اوخویوروق:

".. البته یانلیش آنلاشیلماسین بیزیم "تورک" ایفاده سیندن منظوروموز هموطنلریمیز و اصیل ایرانلی آذربایجانلیلار (اوخو: فارس منشألی) دئییل، عثمانلیلار و باشقا ساری دَریلی اولموش تورک عیرقینا منسوب اولان طایفالار ساییلار. یانلیش و غلط اولاراق آذربایجانلیلارا تورک دئییلر. بیز تأکید و اصرار ائدیریک، لازیملی دوشونجه و تدبیر اساسیندا و ائله جه ده عقل اوزو ایله بو غلط و عئیب ساییلان آدی اونلارین اوستوندن گؤتورک[v]".

محمود افشار یزدی نین بو ایستعمارچیلیق مصلحتلری اساسیندا محمدتقی باهار رضاخانا ایکینجی خطابه سینده 1925 اینجی ایل یازدیغی مدحنامه-ده "آذری" کلمه سی نظمه چکمیش، اوخویوروق:

"زندی و سغدی همه بر باد رفت -- پهلوی و آذری از یاد رفت
رفته بود از بین کلام دری -- گر نگشودند در شاعری"[vi].

اوسته اشاره اولموش دیللرین هئچ بیری نین آذربایجان تورکلوگونه ایلگی و علاقه سی یوخدور. سغد دیلی اورتا آسیادا کئچمیشده بیر دیل اولموش. پهلوی دیلی دئیه اویدوردوقلاری دیل ملزمه لری نین چوخو دا سغد دیلینه عایید ساییلار. "دری" دیلی ده تورک شاهلیغی دربارینداکی مداحلیق و شاعیرلیک دیلی دئیه فارسچا منظور اولموش. دئمک، تورک حاکیمیتلرینه فارسچانی مداحلیق و دیوان دیلی دئیه قبول ائتدیکلری اوچون بوگون فارس ملیتچیلری اونلارا تشکور ائتمک یئرینه، اونلار تورکلوگه دیوان توتماغا چالیشارکن فارس ملیتچیلیگینه و ایستعمارچیلیغینا اویونجاق اولموش تورک دیلی بیلینجی و شعوروندان یوخسوللاشمیش تورکلر ده فارس ملیتچیلریندن داها دا پیس تورک دوشمنی اولماغا چالیشارلار. بو اساسدا احمد کسروی ده آذربایجان تورکلوگونون ملی منصوبیتی علیهینه "آذری و زبان باستان آذربایجان" آدلی جزوه کتابینی یازمیش[vii].

یئری گلمیشکن اؤزونو "ملیتلر آراشدیرماجیسی (پژوهشگر اقوام)" دئیه قلمه آلان، فارس مدنیت راسیستی ساییلان "سالار سیف الدینی-دن ده فارس اولمایان دیللرین اوخونماسینا مخالیف اولدوغو اوزره اوخویوروق:

" آنادیلی نین حق اولدوغو سورقو و سوآل آلتیندادیر. حق آنلاییشی گرک حقوق اساسیندا اولسون. بو مسئله (آنا دیلینده اؤیرنیم، تعلیم و تربیت) طبیعی حاق ساییلماز. اؤیرنیم و تعلیم تربیتین اؤزو ده طبیعی حاق ساییلماز. بو مسئله طبیعی حاق اولسایمیش، دونیا بشر حاقلاری نین بیان نامه سینده بو دوغرولتودا اشاره اولونارمیش. بو مسئله آنلاشیلمیش و قرار وئریلمیش بیر حاق ساییلماز. ایران آنایاساسی نین اون بئشینجی ماده سی و اصلینه خالق سس وئرمیش. او ماده و اصل اساس اولاراق محل دیلی، ادبیات حددینده اؤیرنمک حق ساییلماز، یالنیز آزادلیغین بیر بؤلومو ساییلار. اوسته لیک اون بئیشینجی اصل، ملت حاقی بؤلومونده دیله گتیریلمه میش. او مقامدا فارس دیلی رسمی دیل ساییلمیش. بو اساسدا دؤلت اوچون تکلیف دئیه هر هانکی وظیفه اورتادا یوخدور. "[viii].

علی شریعتی ایشاره ائتدیگی صینیف و طبقه فارس مدنیت راسیستلری دئیه قلمه آلدیغیمیز بو "آذریها" محفلی و "آذریها" اینتئرنئت صحیفه مسئول اولموش سالار سیف الدینی لر منظور اولونار. گؤروندوگو کیمی آذربایجان تورکلوگونه منسوب اولموش، آنجاق اؤزونو فارس ایستعمارچیلیغی و مدنیت راسیستلیگی ایله تانیملایان و تعریف ائدن سالار سیف الدینی-یه گؤره ده حاق فارس ایستعمارچیلیغی ساییلار. دئمک، فارس ایستعمار حاکیمیتی نین، اؤز یازیلمیش قانونلارینا عمل ائتمدیگی دوغرو و دوزگون بیر داورانیش و رفتار ساییلارمیش! سالار سیف الدینی-یه گؤره اؤز آنا دیلینده تعلیم و تربیت آلماق بشر حاقلاری ساییلماز. فارس دیلی فارس حاکیمیتی طرفیندن رسمی دئیه حاکیمیت دیلی اولدوغو اوچون هامی فارس اولمالیدیر. اوسته کی جاواد طباطبایی و سالار سیف الدینی نین بو فارس ایستعمار عامیللیگی گؤروشلرینی نظره آلدیقدا جاواد طباطبایی ملیت باخیمیندان اؤنملی اولان تورپاق مسئله سیندن یولا چیخاراق "بؤیوک ایران مدنیتی (ایران فرهنگی)" دئیه روسیه نین گونئیینه دک اوزانمیش تورک جمهوریتلری تورپاقلارینی فارسلارین مشاع مولکو قلمه آلارکن سالار سیف الدینی ده دیل مسئله سی و آنادیلی اهمیتسیز و بشر حاقلاری ساییلماز دئیه فارس ایستعمارچیلیغینا برائت قازاندیرماغا چالیشار. اوسته کی بو ایکی یاناشمالاری نظره آلدیقدا بو ذاتلار (جواد طباطبایی و سالار سیف الدینی) فارسلارین "دایه مهربانتر از مادر" دئدیکلری و فارس ایستعمارچیلیغینا فارس ملتچیلریندن داها دا مهربان اولدوقلارینی، اؤزلرینی فارس ایستعمارچیغی نین اتگینه آتدیقلارینی سرگیلمیش گؤرونرلر. دئمک، جواد طباطبایی قوزئی آذربایجان جمهوریتی نین مستقیل اولماسی نین گونئی آذربایجانا دا اتکی و تأثیرینی نظره آلاراق قافقازلاری "ایران فرهنگی" دئیه فارسلیق چنبره سینده و قوشاتماسیندا قالماسی ایله گونئی آذربایجان ملی توپلومونو فارسلیق اسارتینده ساخلاماغی فارسلیق حاکیمیتینه تجویز ائدرکن سالار سیف الدینی ده آنادیلی مسئله سینده فارس حاکیمیتی نین هر هانکی بیر آنلاییش گؤسترمه سینی لازیمسیز قلمه آلار. بئله لیکله جاواد طباطبایی گونئی آذربایجان تورپاقلارینی فارسلیق باتلاغیندا بیمه ائدیلمه سی گرکلی ایمیش دئیه، اؤزوندن بیر ایزلنیم بوراخارکن، سالار سیف الدینی ده آنا دیلینده تحصیل آلماغا و فارس اولمایان ملی مدنیتلرین گلیشمه سینه قارشی چیخاراق عوامفریبلیک ائتمگه و دونیا دؤلتلری اؤز حاکییمتلری آلتیندا توتدوقلاری ملیتلر اوزره قبول ائتدیکلری بشر حاقلاری بیانیه سی نین ده یالان اولدوغونو ادعا ائدر. یئری گلمیشکن 1992 اینجی ایل دئسئمبر آیی نین اون سکیزینده دونیا دؤلتلری ملیتلر، ائتنیک قوروپلار و دینی اینانجلار اوزره قبول ائتدیکلری آنلاشمانین و بیانیه نین انگلیسچه متنی نین ترجمه سیندن اوخویاق:

بیرینجی بؤلوم: دؤلتلر مملکتلرینده کی آزلیقلارین وارلیغینی و ملی یوخسا ائتنیک، دینی یوخسا دیل کیملیکلرینی قورور و بو کیملیکلری گلیشدیرمک اوچون لازیملی شرطلرین یارانماسینا ایمکان یارادار.

ایکینجی بؤلوم: دؤلتلر بو هدفلرین حیاتا کئچمه سی اوچون لازیم اولان قانونلار قبول ائتدیرلمه لی و باشقا تدبیرلر آلمالیدیر.

ماده 2) ملی آزلیقلارا منسوب اولان انسانلارین حاقلاری

بیرینجی بؤلوم: ملی یوخسا ائتنیک، دین و دیل باخیمیندان آزلیق ساییلان انسانلار شخصی و اجتماعی یاشاییشلاریندا هر هانکی بیر آیری سئچکیلیگه و تبعیضه معروض قالمادان آزادجاسینا اؤز مدنیتلرینی و کولتورلرینی یاشاما، دینلرینده عبادت ائتمک و اؤز دیللرینی استفاده ائتمک حاقلاری واردیر.

ایکینجی بؤلوم: آزلیقلارا منسوب اولان انسانلار مدنی، دینی، اقتصادی، اجتماعی یاشاییشا تأثیر قویاجاق شکیلده (توپلانتیلارا) قاتیلماق حاقینا مالیکدیرلر.

اوچونجو بؤلوم: آزلیقلارا منسوب اولان انسانلار ملی سیاسی سویه-ده (مملکت چاپیندا) و اویقون منسوب اولدوقلاری آزلیقلارلا یوخسا یاشادیقلاری بؤلگه لر ایله رابیطه-ده ملی سیاسی قرارلارا مخالیف اولمایاجاق بیچیمده قاتیلماق حاقینا مالیکدیرلر.

دؤردونجو بؤلوم: آزلیقلارا منسوب اولان انسانلار اؤز تشکیلاتلارینی قورماق و یاشاتماق حاقینا صاحیبدیرلر.

بئشینجی بؤلوم: آزلیقلارا منسوب اولان انسانلار هئچ بیر آیری سئچکیلیگه و تبعیضه معروض قالمادان اؤز باغلی اولدوقلاری بؤلوک و قوروپونون باشقا عضولری ایله و باشقا آزلیقلارا منسوب اولان انسانلارلا و آیریجا سرحد قونشو آیری دؤلتین وطنداشلاری ایله آزاد و باریشچیل ایلیشگی و رابیطه قورماق و بو ایلیشگیلری سوردورمک و یاشاتماق حاقینا صاحیبدیرلر.

ماده 3) اؤز حاقلارینی قوروماق اوچون تشکیلاتلانما آزادلیغی؛

بیرینجی بؤلوم: آزلیقلارا منسوب اولان انسانلار بو آنلاشما و بیانیه-ده یئر آلان حاقلاری و صاحیب اولدوقلاری حاقلاری هر هانکی بیر آیری سئچکیلیگه و تبعیضه معروض قالمادان آزادجاسینا یوخسا منسوب اولدوقلاری آیری بؤلوک و قوروپون آیری عضولری ایله بیرلیکده حیاتا کئچیره بیلرلر.

ایکینجی بؤلوم: بو آنلاشما و بیانیه-ده یئر آلمیش حاقلارین استفاده اولونماسی، یوخسا اولونمادیغی بیر آزلیغا منسوب اولان هر هانکی بیر انسان اوچون هر هانکی بیر منفی نتیجه دوغورابیلمز.

بیرینجی بؤلوم: دؤلتلر لازیم اولدوغو دورومدا و وضعیتده آزلیقلارا منسوب اولان انسانلارین بوتون انسان حاقلارینی و اساس آزادلیقلارینی هر هانکی بیر آیری سئچکیلیگه یول وئرمدن و معروض قویمادان تمام و تأثیرلی بیر بیچیمده و شکیلده حقوق قارشیسیندا و برابر استفاده ائتمکلری اوچون تدبیر آلمالیدیرلار.

ایکینجی بؤلوم: دؤلتلر، آزلیقلارا منسوب اولان انسانلارین اؤز اؤزللیکلرینی ایفاده ائده بیلمه لرینی و ملی سیاسی حقوقا اخلال ائدن دؤلتلر آراسی ایستانداردلارا مخالیف اولان بعضی داورانیشلاری و عمللری خاریجینده کولتورلرینی، دینلرینی، عادت و عنعنه لرینی و عرف و عادتلرینی گلیشدیرمه لری اوچون لازیم اولان شرطلری یاراتماق هدفی ایله تدبیرلر آلار.

اوچونجو بؤلوم: دؤلتلر مومکون اولدوغو قدر آزلیقلارا منسوب اولان انسانلارا آنادیللرینی اؤیرنمه لری، یوخسا آنادیللرینده تحصیل آلماقلاری اوچون لازیملی ایمکانلارا مالیک اولماقلاری اوچون لازیملی تدبیرلر آلار.

دؤردونجو بؤلوم: دؤلتلر لازیملی حالدا، اؤز مملکتلرینده وار اولان آزلیقلارین تاریخ، عادت و عنعنه لر، دیل و کولتورلری ایله ایلگیلی و رابیطه سی اولان بیلگیلری آلماغا تشویق ائتمک اوچون، تعلیم و تربیت زمینه لرینده تدبیرلر آلار. آزلیقلارا منسوب اولان انسانلار توپلومون بوتون حاقیندا (بیلگی) الده ائتمک اوچون لازیملی ایمکانا صاحیب اولارلار.

بئشینجی بؤلوم: دؤلتلر، آزلیقلارا منسوب اولان انسانلارین، مملکتین اقتصادی گلیشمه سینه قاتیلابیلمکلرینی حیاتا کئچیرمک اوچون تدبیر آلماغی قبول ائدر.

بیرینجی بؤلوم: دؤلت سیاستلری و پروقراملاری آزلیقلارا منسوب اولان انسانلارین منفعتلرینی دقته آلاراق پلانلانار و حیاتا کئچر.

ایکینجی بؤلوم: دؤلتلر آراسیندا اولان ایش بیرلیگی و کؤمک پروقراملاری آزلیقلارا منسوب اولان انسانلارین منفعتلرینی دقته آلاراق پلانلانار و حیاتا کئچر.

ماده 6- بیلگی آلیش وئریشی و اطمینانی آرتیرما

دؤلتلر قارشیلیقلی آنلاییش و اطمینانی گلیشدیرمک هدفی ایله بیلگی و تجربه آلیش وئریشی ائتمک کیمی، آزلیقلارا منسوب اولان انسانلارلا ایلگیلی مسئله لر حاقیندا ایش بیرلیگی ائدرلر.

دؤلتلر بو بیلدیریشده یئر آلان حاقلارا سایقی نین گلیشدیریلمه سی هدفی ایله ایش بیرلیگی ائدرلر. .... " [ix]

اوسته کی آنلاشما و بیانیه نی "ستاد حقوق بشر" قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران دا بعضی تحریفلر ایله فارسچا یایینلامیش[x]. رسمی دیل مسئله سینه گلدیکده تاریخده غزنه لیلر و سلجوقلولاردان باشلایاراق ایران ممالیکی محروسه سینده اوچ دیل پارالئل (موازی) رسمی ایشلنمیش. تورکچه قوشون دیلی، عربچه بیلیم و عئلم دیلی و فارسچا دیوان دیلی. بونون یانی سیرا هر بیر خالق و ائتنیک توپلوم اؤز دیلینده ایستدیگی کیمی اؤزونو ایفاده ائتمک آزادلیغینا دا مالیک اولارکن دین و عقیده لر ده آزاد اولموش. آذربایجاندان باشلامیش مشروطه حرکاتی نین سونوچ و نتیجه سی اولاراق "مذهب جعفری اثنی‌عشری" دئیه "شیعه لیک" قاجار زامانیندا قانون اساسی نین متممینده رسمی دئیه یازیلماسینا باخمایاراق گئنه ده هر هانکی بیر دیل رسمی دئیه ایران مشروطه قانون اساسی سیندا یازیلمامیش. یالنیز 1357 اینجی ایل فارس پهلوی شاهلیغی علیهینه اولموش انقلابین سونوچ و نتیجه سی اولاراق جمهوری ایسلامی ایران- فارس حؤکومتی اؤز آنا یاساسیندا "فارس دیلی" رسمی " دئیه یازماقلا فارس اولمایان دیل و مدنیتلری یازیلی قانونلار اساسیندا غیر رسمی قلمه آلمیش. دئمک، پهلوی شاهلیغی زامانلاریندا فارس حاکیمیتی فارسچانی رسمی یازمایاراق یازیلمامیش قانونلار ایله فارس اولمایان دیل و مدنیتلره یاساق و قاداغا قویارکن فارس جمهوری اسلامی ایران حؤکومتی فارسچانی رسمی و باشقا دیللری ده فارسچانین یانیندا یازیلیب اوخونماقلارینی قبول ائتمه سینه باخمایاراق اؤز یازدیغی قانونلارینی اجرا ائتمه یه رک فارس اولمایان دیل و مدنیتلری پهلویلر زامانیندا اولدوغو کیمی فارس ایستعمارچیلیغینا تابع توتار. بو دا علی شریعتیلرین "بازشناسی هویت ایرانی- اسلامی" دئیه "ایران فرهنگی" آنلاییشلارینا اساسن فارس ایستعمارچیلیغی ساییلار.

[i] علی شریعتی، بازشناسی هویت ایرانی- اسلامی، ص. 300 -301.

[ii] علی شریعتی، بازشناسی هویت ایرانی- اسلامی، ص. 303 - 304

[iii] جوااد طباطبایی، قفقاز برای ایران بزرگ فرهنگی بسیار مهم است؛ دومین سمپوزیوم مناسبات فرهنگی، تاریخی و اجتماعی قفقاز، تاریخ مطلب: 1394/11/05ایرنا (خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران) مقاله: http://article.irna.ir/fa/c1_3970/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4/%D8%AF%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%B3%D9%85%D9%BE%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%88%D9%85_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2

[iv] محمود افشار یزدی، آینده، جلد دوم، تهران، چاپ دوم 1351؛ مسئله ملی و وحدت ملی ایران، صحیفه 562.

[v] محمود افشار یزدی، آینده، جلد دوم، تهران، چاپ دوم 1351، اران و مسئله آذربایجان، صحیفه 921 – 926.

[vi] محمد تقی بهار، دیوان، خطابه دوم به رضا شاه.

[vii] احمد کسروی، آذری یا زبان باستان آذربایجان، تهران 1304 (1925)

[viii] تحریریه آذری ها ، صفحه انترنئتی آذریها، آموزش شكاف قوميتي! اقدام علیه قانون اساسی و حاکمیت ملی در مجلس، چهارشنبه, ٢٩ فروردين ١٣٩٧ ساعت ۰۵:۴۶: http://azariha.org/بایگانی/item/2394-آموزش-شكاف-قوميتي-اقدام-علیه-قانون-اساسی-و-حاکمیت-ملی-در-مجلس

[ix] Declaration on the Rights of Persons Belonging to National or Ethnic, Religious and Linguistic Minorities, Adopted by General Assembly resolution 47/135 of 18 December 1992: http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/Minorities.aspx

[x] "ستاد حقوق بشر" قوه قضائیه حمهوری اسلامی ایران، اعلامیۀ حقوق افراد متعلق به اقلیت‌های ملی یا قومی، مذهبی و زبانی؛ حقوق بشر > ایران: http://www.humanrights-iran.ir/news.aspx?id=16741

شیعه لیک و ایرانیت دئیه فارس ایستعمارچیلیغی